Τοποθετείται στις πλαγιές του όρους Βέρμιο κοντά στο χωριό Καστανιά, ανάμεσα σε ένα καταπράσινο τοπίο με υπέροχη θέα.
Με πολύ βαθιές ρίζες σε βάθος αιώνων, η περίφημη Παναγία Σουμελά, άρρηκτα συνδεδεμένη με τους απανταχού Πόντιους, ξεκινάει την ιστορία της από τον Ευαγγελιστή Λουκά και από το περίφημο όρος Μελά, το οποίο της χαρίζει και το δεύτερο όνομά της.
Σύμφωνα με την παράδοση, η μονή στο όρος Μελά είχε ιδρυθεί στα τέλη του 4ου αιώνα, όπου για αιώνες λειτούργησε με την εύνοια των βυζαντινών αυτοκρατόρων. Στο μεγάλο λοιπόν αυτό διάστημα των 16 αιώνων, κατάφερε να αποκτήσει πλούτο και προνόμια, τα οποία διατήρησε και μετά την κατάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, αποκτώντας παράλληλα και συμβολική αξία μεταξύ των Ποντίων.
Το 1922 η μονή καταστρέφεται και η “Σουμελιώτισσα” θάβεται μαζί με τον πολύτιμο Σταυρό με το Τίμιο Ξύλο και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο, με κοπετούς και θρήνους, από τους τελευταίους μοναχούς της μονής κοντά στο παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας. Σχεδόν δέκα χρόνια μετά, το 1931, έπειτα από ενέργειες του Ελευθερίου Βενιζέλου, η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Σουμελά και μέρος των κειμηλίων μεταφέρεται από τον Πόντο στην Ελλάδα.
Βέβαια, μέχρι να βρεθεί το κατάλληλο μέρος που θα χτιστεί το νέο μοναστήρι, περνούν 20 ολόκληρα χρόνια μέσα στα οποία η εικόνα φιλοξενείται στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας.
Η αλήθεια είναι πως η επιθυμία των Ποντίων ήταν να καταφέρουν να βρουν ένα ήσυχο τόπο, παρόμοιο με αυτόν στον Πόντο, ώστε να στεγάσουν τη μοναδική εικόνα η οποία αποτέλεσε και αποτελεί το κέντρο του ποντιακού πολιτισμού.
Με πρωτοβουλία του ποντιακής καταγωγής συγγραφέα Φίλωνα Κτενίδη, ιδρυτή του σωματείου “Παναγία Σουμελά”, σε έκταση του όρους Βέρμιο, που παραχώρησαν οι κάτοικοι του χωριού Καστανιά που κατάγονται από τον Πόντο, το χτίσιμο της νέας μονής της Παναγίας είναι γεγονός.
Η εικόνα που ο ίδιος ο Ευαγγελιστής Λουκάς αποτύπωσε πάνω σε ξύλο πριν την κοίμησή του, τον Αύγουστο του 1951 μεταφέρεται και ενθρονίζεται, με κάθε επισημότητα στην καινούργια Της βίγλα.
Με τα εγκαίνια του μοναστηριού το 1952, κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι μέσα σε λίγα χρόνια θα αποκτούσε παγκόσμια φήμη με χιλιάδες χριστιανούς να συρρέουν ώστε να Την προσκυνήσουν, ενώ ταυτόχρονα θα κατάφερνε να γίνει ένας από τους σπουδαιότερους προσκυνηματικούς τόπους ολόκληρης της Ελλάδας.
Ερχόμενη λοιπόν από τον μαρτυρικό Πόντο, η Παναγία Σουμελά θυμίζει με την ονομασία της και μόνον τους αγώνες του Ποντιακού Ελληνισμού, προστατεύοντας συνάμα την αναλλοίωτη πίστη της Ελληνορθόδοξης ταυτότητας των Ποντίων.
Γιορτάζει στις 15 Αυγούστου, ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
