Όταν το φυσικό κάλλος συνδυάζεται με τη μυθολογία, απορρέει κάτι μαγικό…
Σε πολύ μικρή απόσταση από την Αθήνα, στην Περιφερειακή Ενότητα Βοιωτίας, χτισμένη στους πρόποδες του Ελικώνα, βρίσκεται η Λιβαδειά, η οποία σύμφωνα με τη μυθική παράδοση ιδρύθηκε από τον Αθηναίο ήρωα Λέβαδο.
Κατά την αρχαιότητα φημιζόταν για το μαντείο του Τροφωνίου Διός με τις πηγές της Λήθης και της Μνημοσύνης, το οποίο αποτελούσε τον προπομπό για τους Δελφούς. Σύμφωνα λοιπόν με τη μυθολογία, η πολυαγαπημένη κόρη του Τροφωνίου, η νύμφη Έρκυνα, ήταν πολύ καλή φίλη με την Περσεφόνη, την κόρη της θεάς Δήμητρας. Οι δυο τους έπαιζαν συνέχεια μαζί. Μια ημέρα η Έρκυνα κάλεσε την Περσεφόνη να παίξουν με μια όμορφη χήνα που της είχε χαρίσει ο πατέρας της. Πήραν λοιπόν το πτηνό και πήγαν μαζί κοντά στο άλσος. Εκεί ανακάλυψαν μια σπηλιά και θέλησαν να παίξουν κρυφτό. Όμως το πτηνό ξέφυγε από την αγκαλιά της Έρκυνας και ανήσυχο πήγε να κρυφτεί μέσα στη σπηλιά, σαν κάτι να το τραβούσε εκεί. Τα δύο κορίτσια ακολούθησαν τη χήνα μέσα στη σκοτεινή σπηλιά όταν διέκριναν κάτι λευκό να κουνιέται πίσω από μια μεγάλη πέτρα. Τότε η Έρκυνα σήκωσε την πέτρα για να πιάσει τη χήνα, όταν από τα βάθη της γης ακούστηκε ένα βουητό και μέσα σε λίγα λεπτά από παντού άρχισαν να αναβλύζουν νερά. Έκπληκτη η Περσεφόνη είδε τη φίλη της με τη χήνα και τα νερά να γίνονται ένας ορμητικός ποταμός…
Στο πανέμορφο αυτό ποτάμι της Λιβαδειάς, την Έρκυνα, ένα από τα λίγα ποτάμια της Ελλάδας με ονομασία θηλυκού γένους, έρχονταν να λουστούν όλοι οι πιστοί που ζητούσαν χρησμό από το Μαντείο του Τροφωνίου. Και εδώ τελειώνει η αναφορά στην μυθολογία…
Οι πηγές της Έρκυνας βρίσκονται κοντά στην τοποθεσία Κρύα, σε μια κατάφυτη περιοχή από αιωνόβια πλατάνια και αποτελείται από δύο διαφορετικές πηγές, μια αριστερά που ονομάζεται «χλια» και μια δεξιά που ονομάζεται «κρύα». Στη μέση ρέει ο ποταμός, ο οποίος στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε ως αποδέκτης βιομηχανικών και αστικών λυμάτων, όμως στις μέρες μας, μετά από ένα πλήρες σχέδιο αναβάθμισης, έχει μεταμορφωθεί εντελώς.
Λίγα μέτρα μακρύτερα, στον λόφο που ορθώνεται πάνω από το φαράγγι της Έρκυνας, βρίσκεται το κάστρο της Λιβαδειάς. Στους ιστορικούς χρόνους, στο χώρο αυτό πιστεύεται πως υπήρχε το περίφημο Μαντείο του Τροφωνίου, το οποίο όμως δεν έχει ακόμα εντοπιστεί. Πρόκειται για ένα πανάρχαιο κάστρο που ανακατασκευάστηκε από τους Βυζαντινούς και αργότερα από τους Φράγκους.
Όσο για τη σημερινή του μορφή, ως επί το πλείστον, την απέκτησε όταν στην περιοχή επικράτησαν οι Καταλανοί, γι’ αυτό θεωρείται ότι είναι ένα από τα τέσσερα Καταλανικά κάστρα που σώζονται στην Ελλάδα. Έχει σχήμα τριγωνικό και τρεις περιβόλους. Ιδιαίτερα εντυπωσιακός είναι ο δεύτερος περίβολος, με ένα ισχυρό τείχος που προστατεύεται από τρεις ορθογώνιους πύργους, ενώ εντός του στεγάζεται η εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Στο δε ισόγειο τού οικοδομήματος βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας.
Όσο για τις πηγές στα ριζά του κάστρου… καταρράκτες, νερόμυλοι, πέτρινα γεφύρια, πλούσια βλάστηση, πλακόστρωτα, και ατελείωτα τρεχούμενα νερά, συνθέτουν ένα μοναδικό σκηνικό βγαλμένο λες από πίνακα ζωγραφικής. Και στη μέση, φιλοτεχνημένο από τον καλλιτέχνη Σπύρο Γουριώτη, το γλυπτό της Έρκυνας, να αναδύεται μέσα από τα νερά του ποταμού θέλοντας να σε παρασύρει σε μυθικά περάσματα μιας μαγικής παραμυθένιας εποχής.
